Amanita muscaria — ასევე ცნობილი როგორც “წითელი მუხამორი” ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სოკოა მსოფლიოში. შეიძლება გაიზარდოს თითქმის ნებისმიერ ნიადაგზე და სხვადასხვა ხის ქვეშ, თუმცა ყველაზე სამკურნალო და ფსიქოაქტიური ნაყოფსხეულები ის არის, რომელიც მიკორიზას ქმნიან არყის ხესთან. ამ სოკოს გავლენა მსოფლიო კულტურასა და ტრადიციებზე ძნელად აღსაწერია: ის გამოიყენებოდა რიტუალებსა და სასულიერო პრაქტიკებში, მასზე იქმნებოდა ლეგენდები და სიმღერები. ბრიტანელი არქეოლოგის ჯონ ალეგროს ჰიპოთეზის თანახმად კი, Amanita muscaria-მ შესაძლოა მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ქრისტიანობის ფორმირებაშიც. წარსულში ამ სოკოსგან ამზადებდნენ ნაყენებსა და ტკივილგამაყუჩ მალამოებს, ზოგან კი საკვებადაც იყენებდნენ: XIX საუკუნეში ფრანგი ნატურალისტი ფელიქს არქიმედ პუში აქტიურად ლობირებდა ამ სოკოს კულინარიული გამოყენების გზებს, ხოლო იაპონიის ნაგანოს პრეფექტურაში მიღებულია მისი დამარილება და ფერმენტაცია.
წითელი Amanita muscaria-სადმი ხალხის დამოკიდებულება ყოველთვის ორმხრივად აღიქმებოდა. უძველესი დროიდან იგი მნიშვნელოვანი სიმბოლო იყო როგორც ციმბირის ხალხებში, ისე ინდუიზმსა და ადრეულ ქრისტიანობაში. მიიჩნეოდა, რომ სოკოს ჭამა მხოლოდ შამანებსა და მღვდლებს შეეძლოთ, ჩვეულებრივი ადამიანი კი ამ სოკოთი მარტივად მოიწამლებდა.
მართალია, Amanita muscaria ასევე ცნობილი როგორც “ცადამყვანა” შეიცავს ტოქსიკურ ნაერთებს, მაგრამ მოწამვლა არ არის მარტივი. იბოტენის მჟავა — ნაერთი, რომელსაც შეუძლია ტვინის სერიოზული დაზიანება და ფატალური შედეგის გამოწვევაც კი — სწორად გაშრობისას გარდაიქმნება უსაფრთხო და ფუნქციურად აქტიურ მეტაბოლურ ნივთიერებათ, მუსციმოლად, რომელიც პასუხისმგებელია სოკოს განსაკუთრებულ ეფექტებზე.
გამოყენება:
Amanita-ს სხვადასხვა სახეობა ქიმიური შემადგენლობით ძლიერ განსხვავდება ერთმანეთისგან. მაგალითად, წითელი Amanita muscaria “Fly Agaric “ ყველაზე ნაკლებ იწვევს არასასურველ ეფექტებს. მისი ქიმიური შემადგენლობა საუკუნეზე მეტია ინტენსიურად იკვლევა და დღესდღეობით იგი პრაქტიკულად სრულად არის შესწავლილი.
მეცნიერული დასკვნითად დადასტურებულია, რომ მუსციმოლი ავლენს გამოხატულ ანქსიოლიტურ (ანტიფსიქიკურ) და ანტიდეპრესანტურ მოქმედებას, ზრდის ცნობიერების კონტროლს და მოტივაციას, ამცირებს შფოთვას, აუმჯობესებს ძილს და ემოციურ სტაბილურობას. ტვინის ნეირონული აქტივობის შემცირების უნარის გამო მუსციმოლი ასევე იწვევს კუნთების მოდუნებას და ავლენს ანტიკონვულსიურ მოქმედებას. კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი აქტიური ნაერთია ბეტა-კარბოლინი — იგი თრგუნავს მონოამინოქსიდაზის (MAO) წარმოქმნას, რის შედეგადაც ორგანიზმში იზრდება სეროტონინის, დოფამინისა და ნორადრენალინის დონე.
Amanita muscaria მდიდარია ტრეჰალოზით — ე.წ. „სოკოს შაქრით“, რომელიც აძლიერებს აპოპტოზის მექანიზმს და ეხმარება ორგანიზმს დეფექტური უჯრედების განდევნაში. გარდა ამისა, ის შეიცავს მუსკაფლავინს — ყვითელ პიგმენტს, რომელსაც გააჩნია ანტიმიკრობული, ანთების საწინააღმდეგო, ტკივილგამაყუჩებელი და ჭრილობების შეხორცების ეფექტი.
უსაფრთხოება და მომზადება
სწორი მოხმარების მთავარი პირობაა ნედლეულის სწორად მომზადება. გადამწყვეტად მნიშვნელოვანია შეგროვების, გაშრობისა და შენახვის პროცესი. მაგალითად, Amanita muscaria, რომელიც გამოიყენება Red Micro®-ის წარმოებაში, იზრდება ეკოლოგიურად სუფთა ჩრდილოეთის რეგიონებში, სადაც ნაყოფსხეულს დრო აქვს განუვითარდეს — გადაიტანოს სიცივე, მწერების ზეწოლა და მზის შუქი; ისინი იკრიფება სრულ სიმწიფეში (როდესაც ქუდი მთლიანად გაშლილია, მაგრამ ჯერ არ არის დაბერებული) და არასდროს წვიმის შემდეგ, რადგან ნესტიანი ნაყოფსხეულები ცუდად შრება. ასეთი შეგროვებისა და დამუშავების მეთოდი ამცირებს ტოქსიკური იბოტენის მჟავის შემცველობას და ზრდის მუსციმოლის რაოდენობას საბოლოო პროდუქტში, რაც მიკროდოზინგს უსაფრთხოსა და პოტენციურად სასარგებლოს ხდის.
მიმოხილვა
მიმოხილვები ჯერ არ არის.